Een DGA kan de bedrijfsopvolgingsfaciliteiten in de Inkomstenbelasting en Successiewet benutten zonder dat sprake is van een reële bedrijfsopvolging. De (certificaten van) aandelen van de BV worden na overlijden toebedeeld aan de kinderen of eerder geschonken. Wat is het fiscaal voordeel daarvan? 

De casus is als volgt. Moeder (65 jaar) runt al jarenlang een goed lopende kledinggroothandel in de vorm van een BV. Zij heeft 4 kinderen die geen van allen voor het bedrijf willen werken. Moeder wil over een aantal jaren minder gaan werken en voor de dagelijkse gang van zaken een directeur aantrekken. De waarde van haar bedrijf (voornamelijk bestaande uit goodwill) schat zij op € 1 miljoen.

Het bedrijf verkopen aan een derde is fiscaal gezien voor haar geen aantrekkelijke optie. Als ze een holdingstructuur (op tijd) heeft, dan zou ze bij verkoop van de aandelen onder de deelnemingsvrijstelling wel belastingvrij kunnen ‘cashen’. Een nadeel is dat bij haar overlijden haar kinderen over de waarde van haar ‘kasgeld-BV’ (minus de oorspronkelijke verkrijgingsprijs) direct 25% aanmerkelijk belangheffing verschuldigd zijn en daarnaast 20% erfbelasting (voor zover zij per persoon meer erven dan circa € 140.000).

Civielrechtelijk wil moeder het ook goed regelen. Zij laat bij de notaris haar aandelen certificeren. De certificaten van aandelen vertegenwoordigen het economisch belang (recht op dividend) van de aandelen. De aandelen zelf komen in handen van een Stichting Administratiekantoor (STAK). Het bestuur van de STAK, waar moeder in zit, bepaalt het stemrecht op die aandelen. Daarmee kan worden bepaald, afhankelijk van de wensen van moeder, wie na haar overlijden het voor het zeggen krijgen binnen de onderneming.

Wat gebeurt er nu fiscaal gezien bij haar overlijden? Voor de inkomstenbelasting is er sprake van een fictieve vervreemding, zodat in beginsel over de aanmerkelijk belangwinst moet worden afgerekend. Echter als de verkrijgers/haar kinderen in Nederland wonen en de waarde van de onderneming bestaat (bijna) geheel uit ondernemingsvermogen, kan op verzoek de aanmerkelijk belangclaim geheel worden doorgeschoven (zie art. 4.17a Wet IB). De (25%) aanmerkelijk belangheffing kan hiermee worden uitgesteld naar de verre toekomst.  Voor de erfbelasting geldt een vrijstelling tot een ondernemingsvermogen van circa € 1 miljoen; daarboven geldt een vrijstelling van 83% (zie art. 35b SW). Daarvoor geldt wel de cruciale voorwaarde dat de verkrijgers/haar kinderen moeten voldoen aan het voortzettingsvereiste. Maar wat houdt dit nu in?

Voortzetten betekent hier kort gezegd: (1) de onderneming moet 5 jaar lang binnen de BV worden voortgezet en (2) de aandeelhouders/certificaathouders behouden al hun rechten gedurende 5 jaar (zie art. 35c SW). M.a.w. de kinderen hoeven na overlijden helemaal niet actief te worden binnen de onderneming. Feitelijk zetten zij dus helemaal niet voort en hebben veelal niet eens invloed op de (externe) directeur van de BV. Wel is het in hun belang dat die directeur zijn best doet om de onderneming nog 5 jaar lang ‘in de lucht te houden’. Fiscaal zitten zij op ‘gouden eieren’: het fiscale voordeel is pas definitief binnen na die 5 jaar.

De kinderen kunnen ook profiteren van deze bedrijfsopvolgingsfaciliteiten als moeder de aandelen van haar onderneming schenkt aan haar kinderen. Alleen moet de aanmerkelijk belangclaim dan wel worden afgerekend indien de ‘voortzettende’ kinderen nog geen drie jaar in dienstbetrekking zijn bij de onderneming.

Gekozen kan worden voor de optie om ieder kind nu alvast voor 1 uur per week op de pay roll te zetten van de onderneming (waarvoor natuurlijk wel serieus gewerkt moet worden), vervolgens drie jaar te wachten en daarna de aandelen te schenken. Dit vindt men te omslachtig, daarom wordt gewacht met de ‘bedrijfsopvolging’ tot overlijden van moeder.

Het fiscaal voordeel dat te behalen is met de bedrijfsopvolgingsfaciliteiten is i.c. 20% over € 1 miljoen = € 200.000 aan erfbelasting bij overlijden van moeder. Tevens kan daarmee een directe aanmerkelijk belangheffing van 25% over maximaal € 1 miljoen = € 250.000 worden voorkomen, doch dat levert ‘slechts’ uitstel van belastingheffing op.